Bordetella pertussis ile meydana gelen ve bulaşıcılığı yüksek olan boğmaca, çocukluk çağı hastalığı olarak kabul edilmesine karşın tüm yaş gruplarını etkileyebilmektedir. Boğmaca aşısı doğumdan sonra 2., 4. ve 6. aylarda uygulanmaktadır. Ayrıca 18 ay ve bazı ülkelerde 4-6 yaş arasında pekiştirme dozları yapılmaktadır. Ülkemizde ikinci pekiştirme dozu ilkokul birinci sınıfta uygulanmaya başlanmıştır. Düşük aşıyla aşılama oranlarına karşı çocukluk çağında, ergenlerde ve yetişkinlerde boğmaca görülmeye devam etmektedir.

Genelde iki haftadan uzun süren öksürük şikayeti ile tanınan boğmaca yenidoğanlarda ve süt çocuklarında ağır seyretmekte ve ciddi komplikasyonlara yol açabilmektedir. Anneler, babalar ve kardeşler enfeksiyon açısından, aşısı henüz tamamlanmamış süt çocukları için önemli bulaş kaynağıdır. Süt çocuklarında yapılan çalışmalarda bulaşma kaynağının %32’sinden anneler, %15’inden babalar ve %20’sinden 4-19 yaş arasındaki kardeşlerin sorumlu olduğu bildirilmektedir (3). Ülkemizde epidemiyolojik araştırmalar, Tdap (erişkin karma) aşısı yapılmasıyla bulaş birlikte azaldığını ve çocuklarda görülen boğmaca vakalarının azaldığını ortaya koymaktadır (1, 6, 8, 9, 13, 16, 17).

Tanı metotlarının gelişmesi ile birlikte yeni doğan ve süt çocuklarında boğmaca vakaları daha kolay teşhis edilmektedir. İstanbul’da bir çocuk enfeksiyon servisine 2010 yılı Şubat-Temmuz ayları arasında boğmaca klinik tablosu ile yatırılan 18 bebekte tanı konulmuş ve bunlardan %12’sinde (n=16) annede de boğmaca etkeni PCR yöntemi ile saptanmıştır (12). Hastaların en küçüğü 20 günlük olarak bildirilmiştir. Boğmaca tanısı alan vakalar ile ailede benzer semptomlar en az 2 hafta süren öksürük varlığı sorgulanmış ve üçünün babasında, dördünün annesinde, ikisinin ise hem annesinde hem de babasında, 1 vakada ise bir akrabada benzer öksürük şikayeti saptanmıştır. Ankara’da bildirilen 19 günlük bir boğmaca vakası, yenidoğan yoğun bakım ünitesinde enfeksiyon nedeniyle kaybedilmiş ve bebeğin annesi olası bulaştırıcı olarak tanımlanmıştır. Yapılan araştırmaların sonucu boğmaca yakalanan en yaygın kişilerin anneler olduğunu göstermektedir.

“Koza stratejisi” olarak adlandırılan ve bebekleri korumak için bebekle temaslı olan kişilerin (anne-baba-kardeş, bakıcı ve sağlık çalışanları gibi) aşılanması yaklaşımı birçok bilimsel kuruluş tarafından önerilmektedir (7,10,11). Bu amaçla yenidoğanların ve henüz aşılanması tamamlanmamış süt çocuklarının çevresindekilere Tdap (Tetanoz erişkin tip difteri ve erişkin tip aselüler boğmaca) ya da Tdap –IPV (Tetanoz, erişkin tip difteri, erişkin tip aselüler boğmaca ve inaktive polio) aşısının uygulanması önerilmektedir (5,14). Bu aşının özellikle bebek doğmadan önce temas edecek bireylere uygulanması daha da olumlu sonuçlar doğurmaktadır (4).

Çocuk sağlığı izlem ve aşısını yapan uzmanlar tarafından annenin diğer bireyleri ile plan yapılması ile daha kolay benimsenmektedir. Koruyucu çocuk sağlığı alanında eğitim veren bir kuruluş olan Sosyal Pediatri Derneği olarak çocuk sağlığını koruyucu hizmetlerin aksamaması, yenidoğanların güvenle aşılanabilmesi için aşılanmanın önerilmesini ve koza stratejisinin uygulanmasına önem verilmesini, ailelere ve sağlık çalışanlarına yapılan araştırmaların yürütülmesinin önemini destekliyoruz.

Kaynaklar

1. Aksakal FN, Coplu N, Ceyhan MN et al. High incidence of Pertussis among schoolchildren with prolonged cough in Turkey. Tohoku J Exp Med. 2007;211(4):353-8.
2. Armangil D et al. Maternal pertussis is hazardous for a newborn: a case report. The Turkish Journal of Pediatrics 2010; 52: 206-210.
3. Bisgard KM, Pascual FB, Ehresmann KR, et al. Infant pertussis: Who was the source? Pediatr Infect Dis J. 2004;23:985-989.
4. Castagnini LA, Healy CM, Renna MA, Wootton SH, Munoz FM, Baker CJ. Impact of Maternal Postpartum Tetanus and Diphtheria Toxoids and Acellular Pertussis Immunization on Infant Pertussis Infection. Clin Inf Dis. 2012;54(1):78-84.
5. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Updated recommendations for use of tetanus toxoid, reduced diphtheria toxoid and acellular pertussis (Tdap) vaccine from the Advisory Committee on Immunization Practices, 2010. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2010;60(1):13-5.
6. Cevik M, Beyazova U, Aral AL, Duyan Camurdan A, Ozkan S, Sahin F, Aybay C. Seroprevalence of IgG antibodies against Bordetella pertussis in healthy individuals aged 4-29 years in Turkey. Clin Microbiol Infect Dis. 2008;14:38-43.
7. Coudeville L, Van Rie A, Getsios D, Caro JJ, Cre´pey P, et al. Adult Vaccination Strategies for the Control of Pertussis in the United States: An Economic Evaluation Including the Dynamic Population Effects. PLoS ONE 2009;4(7): e6284. doi:10.1371/journal.pone.0006284
8. Dilli D, Bostancı İ, Dallar Y. et al. Recent findings on pertussis epidemiology in Turkey. Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2008; 27:335–341.
9. Esen B, Coplu N, Kurtoğlu D. et al. Prevalence of High Antibody Titers of Pertussis in Turkey: Reflection of Circulating Microorganism and a Threat to Infants. Journal of Clinical Laboratory Analysis. 2007;21:154–61.
10. Forsyth Kd, Wirsing von Konig CH, Tan T, et al. Prevention of pertussis: recommendations derived from the second Global Pertussis Initiative roundtable meeting. Vaccine. 2007;25(14):2634-42.
11. Guiso N, Liese J, Plotkin S. The Global Pertussis Initiative: meeting report from the fourth regional roundtable meeting, France, April 14-15, 2010. Hum Vaccin. 2011;7(4):481-8
12. Hançerli Törün S, Çalışkan BB, Salman N. et al. Kliniğimizde 2010 Kış-Sonbahar-Yaz döneminde yatırılarak İzlenmiş boğmaca vakalarının sunumu. Çocuk Dergisi. 2010;10(3):133-8.
13. Kurtoğlu D, Gözalan A, Çöplü N et al. Seçilmiş üç ilde boğmaca seroprevalansı ve aşılanma durumu. Mikrobiyol Bul 2008; 42: 389-98.
14. Murphy TV et al. Prevention of pertussis, tetanus, and diphtheria among pregnant and postpartum women and their infants recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR Recomm Rep.2008;57(RR-4):1-51
15. Pebody RG et al. The seroepidemiology of Bordetella pertussis infection in Western Europe Epidemiol. Infect. 2005;133:159–171.
16. Vatansever Ü, Çoplu N, Oner N, et al. Seroprevalance of Bordetella pertussis antibodies among healthy adolescent girls in Edirne Swiss Med Wkly 2005;1 35:531–536
17. Yıldırım İ, Ceyhan M, Kalaycı O et al. Frequency of pertussis in children with prolonged cough. Scandinavian Journal of Infectious Diseases, 2008; 40: 314-9.